Hạnh phúc chủ quan (Subjective well-being) (SWB) là thuật ngữ khoa học chỉ hạnh phúc và sự hài lòng trong cuộc sống – suy nghĩ và cảm nhận rằng cuộc sống của bạn đang diễn ra tốt đẹp chứ không tệ. Các nhà khoa học chủ yếu dựa vào các cuộc khảo sát tự báo cáo để đánh giá mức độ hạnh phúc của các cá nhân, nhưng họ đã xác nhận những thang đo này bằng các loại thước đo khác. Mức độ hạnh phúc chủ quan của con người bị ảnh hưởng bởi cả các yếu tố bên trong, chẳng hạn như tính cách và quan điểm, cũng như các yếu tố bên ngoài, chẳng hạn như xã hội nơi họ đang sống.

Một số yếu tố quyết định chính của hạnh phúc chủ quan là tính khí bẩm sinh của một người, chất lượng các mối quan hệ xã hội, xã hội nơi họ sống và khả năng đáp ứng các nhu cầu cơ bản của họ. Ở một mức độ nào đó, con người thích nghi với các điều kiện nên theo thời gian, hoàn cảnh có thể không ảnh hưởng đến hạnh phúc của chúng ta nhiều như người ta dự đoán. Điều quan trọng là các nhà nghiên cứu cũng đã nghiên cứu kết quả của hạnh phúc chủ quan và phát hiện ra rằng những người “hạnh phúc” có nhiều khả năng khỏe mạnh hơn và sống lâu hơn, có các mối quan hệ xã hội tốt hơn và làm việc hiệu quả hơn. Nói cách khác, những người có mức độ hạnh phúc chủ quan cao dường như khỏe mạnh hơn và hoạt động hiệu quả hơn so với những người thường xuyên bị căng thẳng, trầm cảm hoặc tức giận. Như vậy, hạnh phúc không chỉ mang lại cảm giác dễ chịu mà còn tốt cho mọi người và những người xung quanh.

Giới thiệu

Khi mọi người mô tả điều họ mong muốn nhất trong cuộc sống, hạnh phúc hầu như luôn nằm trong danh sách và rất thường xuyên nó đứng đầu danh sách. Khi mô tả những điều họ mong muốn trong cuộc sống cho con cái, họ thường đề cập đến sức khỏe và sự giàu có, đôi khi họ đề cập đến danh tiếng hoặc thành công nhưng hầu như họ luôn đề cập đến hạnh phúc. Mọi người sẽ khẳng định rằng dù con cái họ có giàu có và làm việc trong một nghề danh giá nào đó hay không thì “Tôi chỉ muốn con tôi hạnh phúc”. Hạnh phúc dường như là một trong những mục tiêu quan trọng nhất đối với con người, nếu không muốn nói là quan trọng nhất. Nhưng nó là gì và làm thế nào mọi người có được nó?

Trong mô-đun này, tôi mô tả “hạnh phúc” hay hạnh phúc chủ quan (SWB) là một quá trình – nó là kết quả của một số nguyên nhân bên trong và bên ngoài nhất định, và đến lượt nó, nó ảnh hưởng đến cách mọi người cư xử cũng như trạng thái sinh lý của họ. Vì vậy, SWB cao không chỉ là một kết quả dễ chịu mà còn là yếu tố quan trọng cho sự thành công trong tương lai của chúng ta. Bởi vì các nhà khoa học đã phát triển những phương pháp xác đáng để đo lường “hạnh phúc”, trong nhiều thập kỷ qua họ đã biết nhiều về nguyên nhân và hậu quả của nó.

Tiền có mua được hạnh phúc?

Tiền có làm bạn hạnh phúc không? Cần có một mức thu nhập nhất định để đáp ứng nhu cầu của chúng ta và những người rất nghèo thường không hài lòng với cuộc sống (Diener & Seligman, 2004). Tuy nhiên, việc có càng nhiều tiền thì lợi ích càng giảm dần – thu nhập ngày càng cao khiến hạnh phúc ngày càng ít khác biệt. Các quốc gia giàu có có xu hướng có mức độ hài lòng với cuộc sống trung bình cao hơn các quốc gia nghèo, nhưng Hoa Kỳ chưa trải qua sự gia tăng về mức độ hài lòng với cuộc sống trong những thập kỷ qua, ngay cả khi thu nhập đã tăng gấp đôi. Mục tiêu là tìm ra mức thu nhập mà bạn có thể sống và kiếm được. Đừng để khát vọng của bạn tiếp tục dâng cao khiến bạn luôn cảm thấy nghèo khó dù có bao nhiêu tiền đi chăng nữa. Nghiên cứu cho thấy những người theo chủ nghĩa vật chất thường có xu hướng kém hạnh phúc hơn và việc chú trọng đến các mối quan hệ cũng như các lĩnh vực khác của cuộc sống ngoài tiền bạc là một chiến lược khôn ngoan. Tiền có thể giúp cuộc sống hài lòng, nhưng khi phải hy sinh quá nhiều thứ có giá trị khác để kiếm được nhiều tiền—chẳng hạn như các mối quan hệ hoặc nhận một công việc kém thú vị hơn—việc theo đuổi tiền bạc có thể gây tổn hại đến hạnh phúc.

Có những câu chuyện về những người giàu có nhưng không hạnh phúc và những người lao công lại rất hạnh phúc. Ví dụ, gần đây một số người cực kỳ giàu có ở Hàn Quốc đã tự tử, rõ ràng là do căng thẳng và những cảm giác tiêu cực khác. Mặt khác, có người gác cổng bệnh viện rất yêu quý cuộc sống của cô vì cô cảm thấy công việc giữ sạch sẽ bệnh viện của mình rất quan trọng đối với bệnh nhân và y tá. Một số triệu phú không hài lòng vì họ muốn trở thành tỷ phú. Ngược lại, một số người có thu nhập bình thường khá hạnh phúc vì họ đã học được cách sống trong khả năng của mình và tận hưởng những thứ ít tốn kém hơn trong cuộc sống.

Điều quan trọng là phải luôn nhớ rằng chủ nghĩa vật chất cao dường như làm giảm sự hài lòng trong cuộc sống—việc coi trọng tiền bạc hơn những thứ khác như các mối quan hệ có thể khiến chúng ta không hài lòng. Khi mọi người nghĩ rằng tiền quan trọng hơn mọi thứ khác, họ dường như khó có được hạnh phúc hơn. Và trừ khi họ kiếm được nhiều tiền, nếu không thì nhìn chung họ sẽ không hạnh phúc như những người khác. Có lẽ khi tìm kiếm tiền bạc, họ hy sinh quá nhiều những thứ quan trọng khác, chẳng hạn như các mối quan hệ, tâm linh hoặc theo đuổi sở thích của mình. Hoặc có thể những người theo chủ nghĩa duy vật không bao giờ có đủ tiền để thực hiện ước mơ của mình – họ luôn muốn nhiều hơn nữa.

Nghiên cứu điển hình:

Để tóm tắt điều gì tạo nên một cuộc sống hạnh phúc, hãy lấy ví dụ của Monoj, một người lái xe kéo ở Calcutta. Anh ấy tận hưởng cuộc sống, bất chấp những khó khăn và hài lòng với cuộc sống một cách hợp lý. Làm sao anh có thể tương đối hạnh phúc dù thu nhập rất thấp, thậm chí đôi khi không đủ tiền mua đủ thức ăn cho gia đình? Những điều khiến Monoj hạnh phúc là gia đình, bạn bè, tôn giáo và công việc mà anh thấy có ý nghĩa. Thu nhập thấp của anh ấy làm giảm sự hài lòng trong cuộc sống của anh ấy ở một mức độ nào đó, nhưng anh ấy thấy các con của mình rất đáng khen và anh ấy rất hòa thuận với hàng xóm. Tôi cũng nghi ngờ rằng tính khí tích cực của Monoj và sự thích thú với các mối quan hệ xã hội của anh ấy ở một mức độ nào đó đã giúp anh ấy vượt qua cảnh nghèo khó và giúp anh ấy có được một vị trí trong số những người hạnh phúc. Tuy nhiên, Monoj có thể còn hài lòng hơn với cuộc sống nếu anh có thu nhập cao hơn, cho phép có nhiều thức ăn hơn, nhà ở tốt hơn và chăm sóc y tế tốt hơn cho gia đình mình.

Bên cạnh những yếu tố bên trong và bên ngoài ảnh hưởng đến hạnh phúc, còn có những ảnh hưởng tâm lý – chẳng hạn như khát vọng, so sánh xã hội và sự thích ứng của chúng ta. Khát vọng của con người là những gì họ mong muốn trong cuộc sống, bao gồm thu nhập, nghề nghiệp, hôn nhân, v.v. Nếu khát vọng của con người cao, họ thường sẽ phấn đấu nhiều hơn, nhưng cũng có nguy cơ không đạt được nguyện vọng và không hài lòng. Mục tiêu là có những khát vọng đầy thách thức nhưng cũng có thể thích ứng với những gì thực sự xảy ra trong cuộc sống.

Quan điểm và khả năng phục hồi của một người cũng luôn rất quan trọng đối với hạnh phúc. Mỗi người sẽ có những thất vọng trong cuộc sống, đôi khi thất bại và gặp vấn đề. Vì vậy, hạnh phúc không đến với những người chưa bao giờ gặp vấn đề – không có những cá nhân như vậy – mà đến với những người có khả năng đứng dậy sau thất bại và thích nghi với những thất vọng. Đây là lý do tại sao hạnh phúc không bao giờ chỉ được tạo ra bởi những gì xảy ra với chúng ta mà luôn bao gồm quan điểm của chúng ta về cuộc sống.

Bởi Edward Diener

University of Utah, University of Virginia

Xem báo cáo chi tiết và đầy đủ tại đây

Tham khảo: Những câu nói hay về tiền bạc và mối quan hệ
Tham khảo: 24 câu nói hay về tiền bạc và hạnh phúc